Tự đóng bảo hiểm y tế sau khi nghỉ việc như thế nào?

Người lao động làm việc theo chế độ hợp đồng lao động sẽ được doanh nghiệp đóng bảo hiểm y tế. Vậy người lao động đã nghỉ việc thì tự đóng bảo hiểm y tế như thế nào?
1. Nghỉ việc, thẻ bảo hiểm y tế đã cấp có còn giá trị?
Căn cứ khoản 2 Điều 50 Quyết định 595/BHXH của Bảo hiểm xã hội Việt Nam, doanh nghiệp có trách nhiệm thực hiện lập, nộp hồ sơ; trích nộp tiền bảo hiểm xã hội (BHXH), bảo hiểm y tế (BHYT), bảo hiểm thất nghiệp, bảo hiểm tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp theo đúng quy trình, quy định của pháp luật.
Trường hợp người lao động nghỉ việc, người sử dụng lao động phải kịp thời lập hồ sơ báo giảm BHXH gửi tới cơ quan BHXH. Trường hợp chậm báo giảm, điểm 2.1 khoản 2 Điều 50 Quyết định 595 đã nêu rõ:
"Trường hợp đơn vị lập danh sách báo giảm chậm, đơn vị phải đóng số tiền BHYT của các tháng báo giảm chậm và thẻ BHYT có giá trị sử dụng đến hết các tháng đó."

Theo đó, doanh nghiệp chậm báo giảm sẽ phải đóng tiền BHYT của những tháng báo chậm. Đồng thời, thẻ BHYT của người lao động đã nghỉ việc sẽ có giá trị đến hết tháng mà người sử dụng lao động báo giảm người tham gia BHYT.
Như vậy, người lao động vẫn có thể sử dụng thẻ BHYT đã được cấp để đi khám chữa bệnh BHYT đến hết tháng mà doanh nghiệp báo giảm lao động.

2. Có được tự đóng bảo hiểm y tế sau khi nghỉ việc?
- Sau khi nghỉ việc, thẻ BHYT của người lao động được cấp tại doanh nghiệp sẽ hết giá trị sử dụng tại tháng doanh nghiệp báo giảm lao động. Do đó, để đảm bảo được hưởng các quyền lợi về BHYT khi đi khám chữa bệnh, người lao động cần tiếp tục tham gia BHYT.
- Căn cứ Điều 5 Nghị định 146/2018/NĐ-CP, nếu không thuộc đối tượng tham gia BHYT do cơ quan BHXH đóng hoặc do ngân sách nhà nước đóng hoặc hỗ trợ mức đóng, người lao động sau khi nghỉ việc hoàn toàn có thể tham gia BHYT theo hình thức hộ gia đình.
- Nếu ngay sau khi nghỉ việc mà tham gia BHYT hộ gia đình thì người lao động sẽ được cấp thẻ BHYT mới có giá trị nối tiếp với ngày hết hạn của thẻ cũ. Mức hưởng của thẻ BHYT mới này là 80%. Đồng nghĩa với đó, khi đi khám chữa bệnh đúng tuyến, bệnh nhân sẽ được thanh toán 80% chi phí khám chữa bệnh.

3. Tự đóng bảo hiểm y tế sau khi nghỉ việc thế nào?
Như đã đề cập, người lao động sau khi nghỉ việc có thể tự đóng BHYT theo hình thức hộ gia đình. Tuy nhiên việc tham gia theo hình thức này phải đảm bảo toàn bộ những người có tên trong Sổ hộ khẩu hoặc Sổ tạm trú cùng tham gia chứ không được thực hiện đơn lẻ (hướng dẫn tại Công văn 777/BHXH-BT ngày 12/3/2015).
Theo đó, người lao động nghỉ việc muốn mua BHYT hộ gia đình thì những thành viên còn lại trong Sổ hộ khẩu hoặc Sổ tạm trú mà chưa có thẻ BHYT các nhóm đối tượng khác cũng phải cùng mua.
3.1  Nơi mua BHYT hộ gia đình
Căn cứ khoản 2 và khoản 3 Điều 32 Quyết định 595/QĐ-BHXH, sửa đổi bổ sung bởi Quyết định 505/BHXH, đại lý thu hoặc Ủy ban nhân dân xã, phường, thị trấn nơi người dân cư trú sẽ có trách nhiệm tiếp nhận hồ sơ tham gia BHYT hộ gia đình và cũng là nơi cấp thẻ BHYT cho người dân.
3.2 Mức đóng BHYT hộ gia đình
Theo Điểm e khoản 1 Điều 7 Nghị định 146/2018, mức đóng BHYT hộ gia đình được quy định như sau:
+ Người thứ nhất đóng bằng 4,5% mức lương cơ sở;
+ Người thứ 2, 3, 4 đóng lần lượt bằng 70%, 60%, 50% mức đóng của người thứ nhất;
+ Từ người thứ 5 trở đi đóng bằng 40% mức đóng của người thứ nhất.
Mức lương cơ sở áp dụng năm 2021 là 1,49 triệu đồng/tháng. Do đó, mức đóng BHYT hộ gia đình của năm này là:
Người thứ 1: 67.050 đồng/tháng
Người thứ 2: 46.935 đồng/tháng
Người thứ 3: 40.230 đồng/tháng
Người thứ 4: 33.525 đồng/tháng
Từ người thứ 5 trở đi: 26.820 đồng/tháng
 3.3 Thủ tục tham gia
Người lao động sau khi nghỉ việc muốn tham gia BHYT hộ gia đình phải thực hiện theo các bước sau:
Bước 1: Kê khai đầy đủ thông tin vào Tờ khai tham gia BHYT
Người dân điền đầy đủ, chính xác thông tin cá nhân vào Tờ khai tham gia bảo hiểm y tế (mẫu TK1-TS) và kê khai toàn bộ thành viên trong hộ gia đình vào Danh sách hộ gia đình tham gia BHYT (mẫu DK01) nhận từ trưởng thôn, xóm, khu phố, ấp, bản.

Bước 2: Nộp hồ sơ cho cơ quan BHXH nơi cư trú/đại lý thu
Người dân nộp Tờ khai cho cơ quan BHXH hoặc đại lý thu cùng với các giấy tờ sau:
- Bản sao Sổ hộ khẩu hoặc Sổ tạm trú;
- Bản chính hoặc bản chụp thẻ BHYT của các thành viên khác trong Sổ hộ khẩu/Sổ tạm trú đã có thẻ để xác định giảm trừ mức đóng.
Bước 3: Đóng tiền tham gia BHYT
Sau khi nộp hồ sơ, người dân đóng tiền tham gia BHYT theo đúng quy định và nhận giấy hẹn trả kết quả.
Bước 4: Đến nhận thẻ BHYT.